Merzifonlu Kara Mustafa Pasa

Merzifonlu Kara Mustafa Pasa

Türk olup Merzifonlu Oruç Bey adinda bir timarli sipahinin ogludur ve 1044H.-1634M. senesinde Merzifon'un 1.5 kilometre dogusundaki Marince köyünde dogmustur. Kara Mustafa'nin babasi Oruç Bey 1048 H. - 1639 M.'da Bagdat kusatmasi sirasinda sehid olmasi üzerine Merzifonlu Kara Mustafa

Köprülü Mehmet Pasa vezir-i âzam olunca Merzifonlu Kara Mustafa'yi telhisçi (Telhisci: vezir-i âzam veya vekili tarafindan pâdisâha takdim edilmek üzere saraya gidecek evraki götüren memur.) yapmis ve Erdel seferinde Yanova kalesinin zabtini bununla pâdisâha bildirmesi üzerine Kara Mustafa Aga ikinci imrahorluga terfi etmis (1068 Zilhicce 3 ve 1658 Eylül 2) ve 1.5 sene sonra da iki tugla yani beylerbeyi rütbesiyle Silistre beylerbeyi (1070 Cemaziyelevvel ve 1660 Mart) ve bir sene sonra da vezirlikle Diyarbakir valisi olmustur.

Köprülü Fazil Ahmet Pasa sadrâzam olur olmaz enistesi Merzifonlu Kara Mustafa Pasa'yi kaptan pasaliga tayin ettirmis (1072 Cemaziyelevvel ve 1661 Aralik) ve evvelki Kaptân-i derya Abdülkadir Pasa babasi ve dedesinin arpaligi olan Rodos sancagina gönderilmistir. Sadrâzam Köprülü Fazil Ahmet Pasa Avusturya seferine serdar-i ekrem tayin edilince Kaptan pasalik üzerinde kalmak üzerce Merzifonlu Kara Mustafa Pasa sadaret kaymakami tayin edildi (1073 Ramazan ve 1663 Nisan) ve vezir-i âzamin 1665'te seferden dönüsü üzerine yine asil vazifesi olan kaptan pasaliga döndü.


Köprülü Fazil Ahmet Pasa'nin 1076H.-1665M.de Girit seferine serdar tayin edilmesi üzerine Merzifonlu Kara Mustafa Pasa sadaret kaymakami olup Kaptân-i deryalik da vezir Kaplan Mustafa Pasa'ya verildi; bu vazifesi vezir-i âzamin 1081 H.-1670 M. de Edirne'ye dönüsüne kadar devam etti ve sonra üçüncü vezir olarak divanda kaldi; vezir-i âzamin Lehistan seferine serdar olmasi üzerine yine sadaret kaymakami oldu.

Köprülü Fazil Ahmet Pasa'nin 1087 H.-1676 M. de vefati üzerine mühr-i hümâyun Kara Mustafa Pasa'ya verildi; sadaret kaymakami sifatiyla hükümet islerini uzun seneler gördügü için islerde bir aksaklik olmadi; kendisi söhrete hirsli oldugundan kayinpederi ve kayin biraderi gibi ün almak istiyordu. Bu yüzden ve hiç yoktan Avusturya seferini açti.

Viyana bozgununu müteakip Belgrad'a döndükten sonra îdam edildi (1095 Muharrem 6 ve 1683 Aralik 25); basi Edirne'de Sarica Pasa Camii hazinesindedir.

Merzifonî Kara Mustafa Pasa zeki idaresi iyi azim sahibi isten anlar degerli bir devlet adami olmakla beraber paraya hirsli asabi kendisini begenmis ve kinci oldugundan bu halleriyle epey düsman kazanmisti; bilhassa kizlar agasi Yusuf Aga ile büyük imrahur Bosnak Sari Süleyman Aga -ki sonradan vezir-i azam olmustur- bas düsmani olup bu iki sahis Kara Mustafa Pasa'nin yetistirdigi sadaret kaymakami Kara Ibrahim Pasa'yi sadaret vadiyle efendisi aleyhine tahrik ile Merzifonlu'nun katline hatt-i hümayun almislardir.

Incelenen olaylara gerek Türk ve gerek yabanci kaynaklara göre Merzifonlu Kara Mustafa Pasa otorite sahibi olup sevk ve idare kabiliyeti ile bozgunu durdurup felâketi önleyecek kudrette idi. Hattâ Budin valisi ihtiyar vezir Ibrahim Pasa'yi katledecegi esnada Ibrahim Pasa:
-"Bu adam benim düsmanim olup bir an evvel beni öldürmek istiyor; lâkin bu ana kadar devletin ekmegiyle yetistigim için pâdisâhimizdan rica ederim ki basarisizlik kabahatiyle vezir-i âzami öldürmeyerek bu isin hüsn-i suret bulmasini yine ona biraksin bundan gayrisi bu isin üstesinden gelemez" sözleriyle düsmani olan Kara Mustafa Pasa'nin ehliyetini beyan etmistir. Filhakika Kara Mustafa Pasa'dan sonra yerine gelen serdarlarin ehliyetsizlikleri maglûbiyetin senelerce devamina ve düsmanin Balkanlar'a sarkmasina sebep olmustur. Sadareti 7.5 sene olup ölümünde 50 yasinda idi.

Istanbul'da Galata ve Yedikule disinda birer mescidi ile Merzifon'da cami bedesten ve çok sayida çesmeler yaptirmistir. Çarsikapisi'ndaki medrese mescid mektep sebil ve medrese talebesi için olan kütüphane vefatindan sonra (1095 H.-1684 M.) ikmal edilmistir. Süleymaniye Camii civarinda Kepenekçi Sinan Camii yakininda kendi sarayinin altinda bir çesmesi ve Topkapi disinda köskü vardi; Eyub'da Bahariye'de Tasliklikburun mevkiindeki yali buna aitti (Abdi tarihi s. 64). Kayseri civarinda eskiya yatagi olan Incesu denilen mahalli kendisine temlik ettirip cami hamam medrese yaptirdiktan sonra muhafiz tayin ederek o taraflarin asayisini temin etmistir.

Kara Mustafa Pasa'nin ölümünden sonra 1095 Safer tarihli fermanla Süleymaniye'deki sarayi ile Eyüp'teki bahçesi ve Edirne'deki sarayini ve Timurtashaki çiftlikten maada Rumeli ve Anadolu'daki çiftlik emlâk ve akari padisah'in hatt-i hümayunu ile evlâdina ihsan olunmustur.

Kara Mustafa Pasa'nin oglu Ali Pasa'ya Maktul-zâde denilnektedir kizi Fatma Hanim Ibrahim Pasazâde Mehmed'in zevcesi olup bu izdivaçtan Kaymak Mustafa Pasa dogmustur. Kaymak Mustafa Pasa vezir-i âzam Nevsehirli Damat Ibrahim Pasa'nin damadi idi. babasinin dostu olan Köprülü Mehmet Pasa'nin himayesinde ve kendisiyle yasit olan Köprülü Fazil Ahmet Pasa ile beraber büyümüs tahsil görmüs ve sonra Köprülü'nün kizini almistir.